Marka --Alamet-i Farika

Alamet-i Farika, bir şeyi benzerlerinden ayırmaya yarayan kendine mahsus özelliktir. Bir ticaret hukuku terimi olup ticari bir malı diğer benzerlerinden ayırmaya yarayan işaret, özellik, MARKA anlamına gelir. 

Marka, bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dâhil, özellikle sözcükler şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretleri içerir.

İçtimai ve ticari hayatta ise marka, hedef kitlenin yani insanların, ruhi ve akli latifelerinde, meleke ve algılarında oluşturduğu, mezkur malın ve hizmetin tercihine sebep olacak, malın ve hizmetin değerinin, kalitesinin ve güvenilirliğinin satıcı tarafından taahhüt edilmesidir ve tüketicileri ikna edebilecek bir icaptır/ bir tekliftir.(Tüketiciye fikir ve güvence verir).

Ülkemizde, markalar hakkındaki ilk yasal düzenleme, Osmanlı Devleti döneminde 1871 yılında vaz edilen Alamet-i Farika Nizamnamesidir. Akabinde, çeşitli düzenlemeler yapılmış, bu konuda pek çok uluslararası sözleşmenin tarafı olan Türkiye’de, bu uluslararası sözleşmelerle muvafık yasal düzenlemeler yapılmıştır.Son olarak da KHK’ lar ile yürütülen mevzuatta değişiklik yapılarak Fikri Mülkiyet Haklarını bir araya getirip derleyip toplayan, geçiş dönemini geçici maddelerle düzenleyen Sınai Mülkiyet Kanunu 10 Ocak 2017’de resmen yürürlüğe girmiştir.Yasa ile başvuru ve tescil süreçleri kısaltılmıştır.Hızlandırılmaya çalışılmıştır.Türk Patent Enstitüsünün ismi Türk Patent ve Marka Kurumu olarak değiştirilmiştir.Marka ve Patent Vekilliği mesleğinin de, mesleğinin vakarının ve müvekkillerin haklarının korunması için ilkeler konmuş, Vekillik hizmetinin ahlaki ve ilkeli çalışma sistemine (disiplin yönetmeliği ile) dahil olması, ihtisas mahkemelerinin daha hızlı çalışması hedeflenmiştir.

Ehemmiyeti

Türkiye’de yıllık marka başvurusu 100 binin üzerinde. Patent başvuru sayısı 10-12 bine yaklaşmakta. Tasarım konusunda da hatırı sayılır bir başvuru mevcuttur. Bundan sonraki süreçte bu marka, patent, tasarım ve coğrafi işaretlerin maliki olanlar, daha güçlü şekilde hakların da sahibi olacak ve dolayısıyla bu anlamdaki farkındalıkları da artacaktır. Sınaî Mülkiyet Kanunu ile pek çok muğlâklık ortadan kalkmış ve Sınaî Mülkiyet sahiplerinin haklarını aramaları daha kolaylaşmıştır.

Bu ve önceki düzenlemelerle hedeflenen kayıt dışılığın önlenmesi, markaların güçlendirilmesidir. Türkiye’ de tahmin edilen 3 milyar doların üzerinde bir taklit ürün piyasası vardır. Günümüz küresel rekabet ortamında katma değeri olan, özgün ürün ve eserler ortaya çıkarabilen şirketler varlığını sürdürebilmektedir ki bu tarz şirketler AR-GE için ciddi bütçeler ayırmaktadır. Ürün hammaddesi ve işlemesi/sunumu usulü aynı veya çok yakın olan iki ürün arasında sadece tasarımdan veya sadece markadan kaynaklı çok büyük fiyat farklılıklarını kabul eden ve ödeyen bir toplum/müşteri/tüketici kitlesi bulunmaktadır.(Örneğin bir bardak çay için 1TL rayiç iken marka yatırımı yapan bir işletmecinin satıla arz ettiği aynı çay yaprağı hammaddesinden yapılan bir bardak çay için 3-5TL ödeyen/ödemeye hazır olan kitle -salt marka değerinden dolayı- mevcuttur.

Marka Tescili ve Koruması

Markanın kullanılacak ürün veya hizmetler için, marka kanunları bakımından tescil edilebilirliği de çok önemlidir. İlgili marka sadece üretilecek mal veya hizmet için değil, ona yakın ürünler için de araştırılmalıdır. Örneğin, giyim ürünleri için araştırılan bir marka, çanta, ayakkabı, kemer gibi diğer giyim aksesuarları için de dikkate alınarak araştırılması, olumsuz sonuçlar çıkması halinde bu marka üzerine yatırım yapılmamalıdır. Bir ihracatçı, kendi markası ile ihraç yapacaksa, hedef ülkede araştırılması gerekir. Çünkü kullanılan isim ya da markanın ihracat yapılan ülkede tescilli olma olasılığı da vardır ve bu halde de mallara ihraç edilen ülkede el konulması ihtimali varittir.Ayrıca, marka başvurusu ya da tescilinden sonra, tescile gerek duyulmayan ama tescilli markayla benzeşen isim ya da markaların tescilini yaptırmak markayı korumak için bir tedbirdir.Tüm bu sürecin;Marka araştırma, başvuru, ilan, olası itirazların reddinin sağlanması, takibi ve neticelendirilmesi ile tescil sonrası iltibas teşkil eden marka kullanımlarının ve başvurularının tespit ve önlenmesi marka vekillerinin görev yaptığı Marka ve Patent Tescil Bürolarınca ve bu büroların hizmet satın aldığı/çözüm ortağı Hukuk Büroları ile yapılabilmektedir. “Marka Tescil ve İzleme” denilen bu takip sürecinde, Marka Bülteninde ilana çıkan kayıtların marka vekili tarafından izlenmesi, ilanlarda markayla benzeşen herhangi bir marka tescil başvurusuna rastlanıldığında hemen itiraz edip, benzer bir markanın tescili engellenebilecektir. Bu tür tescil engellemeleri, işlerin büyüyüp içinden çıkılmaz hale gelmesini önlemektedir. Aksi takdirde iltibas teşkil eden markaları iptal için dava açılması gerekecektir.

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün ( WIPO) amacı ülkeler arası işbirliğini sağlayarak küresel tabanda fikri mülkiyet haklarının korunmasını sağlamaktır. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü çatısı altında ticari markaların uluslararası alanda korunduğu en geniş kapsamlı düzenleme Madrid Protokolüdür. Madrid Protokolü çerçevesinde ticari markanın korunması için bir başvuru yapıldığında üye 97 ülkede korunma sağlanması mümkündür. Sadece bir başvuru süreci ve tek bir kere ücret ödeyerek tüm üye ülkelerde korunma sağlar.

Yine Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü çatısı altında toplam 148 ülke tarafından imzalanan Patent İşbirliği Antlaşması ise aynı şekilde tek bir başvuru süreci ve tek bir harç ödemesi ise üye ülkelerde patent hakkına ilişkin olarak koruma sağlamaktadır.  Patent hakkına ilişkin olarak sadece hakkın korunması istenilen ülkelerde başvuru yapılması mümkün olduğu gibi, Patent İşbirliği Antlaşması üzerinden hakkın korunması yoluna gidilebilmektedir.

Toplam taklit ürün ve ithal edildiği tahmin edilen taklit ürünlerin toplam büyüklüğü, ürün çeşitliliğine göre sadece iç pazarın(Türkiye iç pazarsının) hedeflenmediği sabittir.Mezkur hakların korunmasının önemli bir sacayağını da gümrük idareleri oluşturmaktadır.

Türk Gümrük mevzuatında fikri ve sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşya, FSEK,Entegre Devre Topografyalarının KH.Kanun,Yeni Bitki Çeşitleri Üzerinde Islahçı HK.Kanun, Sınai Mülkiyet Kanunu ve fikri ve sınai hakların korunması mevzuatına göre korunması gereken hakları düzenleyen diğer mevzuat ile korunan hakları ihlal eder nitelikteki eşya olarak tanımlanmaktadır. Böylece ilgili diğer mevzuata atıflar yapılarak konu olabilecek hiçbir hak çeşidi dışarıda bırakılmamıştır.

Gümrük idaresi tarafından fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal ettiği gerekçesi ile gümrük işlemleri durdurulan eşyaya ilişkin olarak ilgili düzenlemelerde net bir biçimde belirtilen süreler içerisinde eşyanın ilgili hakları ihlal ettiğini gösterir bir mahkeme kararı (ihtiyati tedbir kararı alması gereklidir ki bu kararı alabilmek için marka-tasarım-patent tescilini mahkemeye delil olarak sunması halinde alınabilir) hak sahibi tarafından gümrük idaresine ibraz edilmez ise eşyaya ilişkin beyan sahibinin talebi doğrultusunda işlem yapılacaktır. Öte yandan gümrük idaresince gümrük işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşya, yetkili mahkemece alınan karar doğrultusunda imha veya asli nitelikleri değiştirilerek tasfiye edilir.

NETAİC

Tüm bu anlatımlara binaen diyebiliriz ki, tescil edilemeyen sınai mülkiyetle alakalı olarak, ciddi ve bazen bir tacir veya şirket için telafisi güç ve imkansız maddi ve manevi zararlar doğabilmektedir. Tescili olmayan bir marka veya sınai mülkiyet, tapusu başkasına veya hazineye ait bir arsa üzerine yapılan bir ev gibi olup o evin kullanılması arsa ve evin mülkiyet hakkını vermediği gibi aynen öyle de marka veya sair sınai mülkiyet hakları Türk Marka ve Patent Kurumun nezdinde tescil edilmez ise hak kaybedilebilir.Şartları varsa eskiye dayalı kullanımdan dolayı tekrar hakkın kazanılması için uzun ve pahalı bir hukuki sürece katlanılması gerekecektir.Bu sebeple sınai mülkiyet hakkı sahiplerine ALAMET-İ FARİKALARINI tescil ettirip sonrasında da korumalarını öneriyoruz.

MARKA NASIL İHDAS (Seçilir ve Tescil Edilir) EDİLİR

Kolay telaffuz edilmelidir.
 Ayırt edici özelliği bulunmalı,
Fonetik değeri olmalı–kulakta hoş seda bırakmalı,
 Tüketicinin akıl ve ruhuna işlemeye ve tesir etmeye elverişli olmalı,
 İhracat yapılacaksa ihracat yapıldığı ülkenin dilinde nahoş bir anlamı bulunmamalı.
 Markayı kullanmaya başlamadan önce başkası adına tescilli olup olmadığı konusunda araştırma yapılmalı.
 Marka seçimi ardından markanın tescilli olup olmadığının araştırılır

Markanın başkası adına tescilli olmadığı öğrenildikten sonra tescil için müracaat edilmelidir. Markanın başkası adına tescilli olup olmadığı hakkında araştırma yapılmadan başvuru yapılması ve markanın başkası adına tescilli olması durumunda markaya harcanan zaman ve bütçe boşa gidebilir.

KORUMANIN BAŞLANGICI VE SÜRESİ

Tescil edilen markanın koruma süresinin başlangıcı; tescil başvurusunun yapıldığı tarihtir. Koruma süresi, tescil başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren 10 yıldır. Tescilli marka her 10 yılın sonunda yenilenerek tescil süresi 10 yıl uzatılabilir.

TESCİL İŞEMLERİ

Türk Patent Enstitüsüne yapılan marka tescil başvurusu işlemleri inceleme esasına dayalı olup, aşağıdaki adımlardan oluşur.
1- Şekli inceleme 
2- Mutlak red nedenlerine göre inceleme,
3- Tümden veya kısmen red veya yayın
4- Nisbi red nedenleri açısından itiraz,
5- İtiraz var ise itirazın incelenmesi 
6- Tümden veya kısmen red veya TESCİL

Türk Patent ve Marka Kurumu KARARLARINA KARŞI İTİRAZ VE DAVA AÇILMASI

Başvuru veya itiraz sahipleri Enstitü’nün Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu kararlarına karşı, kararın tebliğinden itibaren iki ay içerisinde görevli ve yetkili mahkemede dava açılabilir.

TÜRKİYE’DE YAPILACAK MARKA BAŞVURUSUNA İLİŞKİN GEREKLİ BELGELER

Marka tescili için aşağıdaki dokümanların Türk Patent Enstitüsü’ne verilmesi gerekir.
• Başvuru sahibine ilişkin bilgiler,tescil edilecek marka ve kapsayacağı mal ve hizmetlerin belirtildiği başvuru dilekçesi, 
• 5 adet 7 x 7 cm ebadında marka örneği,
• Başvuru ücretinin ödendiğini gösteren banka dekontu,
• Başvuru vekil ile yapılıyorsa vekaletname,
• Başvuru tüzel kişi adına yapılıyor ise imza sirküleri.